नागपूर : हरियाणा विधानसभा निवडणुकीच्या धक्कादायक निकालांनी काँग्रेसला अजून बराच पल्ला गाठायचा आहे. महाराष्ट्रात चांगली कामगिरी केली नाही, तर लोकसभेतील कामगिरी हा निव्वळ योगायोग मानला जाईल, याची जाणीव काँग्रेसला झाली असेल. काँग्रेसच्या प्रादेशिक नेत्यांचा उद्दामपणा त्यामुळेच हरयाणातील निवडणुकीत पक्षाचा पराभव झाला, असे सांगत उद्धव ठाकरे यांच्या पक्षाने यापूर्वीच काँग्रेसविरोधात आपली धारदार भूमिका दाखवली आहे. हरियाणामध्ये जवळपास जिंकलेल्या निवडणुकांपासून काँग्रेसने धडा घेण्याची गरज आहे.
1. मतदानाचा वाटा पुरेसा नाही-
जर मतांची टक्केवारी पुरेशी दिसत नसेल, तर काँग्रेसने हरियाणामध्ये आपल्या मतांच्या टक्केवारीत लक्षणीय सुधारणा केली आहे. 2019 च्या तुलनेत 2024 च्या लोकसभा निवडणुकीत काँग्रेसच्या मतांमध्ये 18% वाढ झाली आहे. विधानसभा निवडणुकीत 2019 च्या तुलनेत काँग्रेसला 12% ची वाढ मिळाली आहे, परंतु भाजपच्या मतांमध्ये देखील 2019 च्या तुलनेत 3% वाढ झाली आहे. काँग्रेस अजूनही भाजपच्या मूळ मतदारांना आपल्याकडे आकर्षित करू शकलेली नाही, हे यावरून दिसून येते. महाराष्ट्रातही भाजपने आपला मतसंख्या राखण्यात यश मिळविले आहे, परंतु 2024 च्या लोकसभा निवडणुकीत त्यात1.7 % ची किंचित घट झाली आहे. महाराष्ट्रात काँग्रेस आणि भाजप जास्तीत जास्त जागांवर एकमेकांविरुद्ध लढणार आहेत, त्यामुळे मतसंख्या वाढली असली तरी राज्यात भाजपची मते टिकवून ठेवण्यासाठी काँग्रेसला काळजी घ्यावी लागणार आहे. काँग्रेसलाही भाजपकडून बिगर हिंदुत्ववादी मते आकर्षित करण्याचे काम करावे लागणार आहे.
Today’s Rate
Wednesday 10 Oct. 2024
2. मित्रपक्षांना विश्वासात घेणे —
लोकसभा निवडणुकीतील विजयानंतर काँग्रेसची आक्रमक भूमिका मित्रपक्ष शिवसेनेला पसंत पडली नाही. जागावाटपासाठी झालेल्या एमव्हीए बैठकींमध्ये, काँग्रेस, त्यांच्या अंतर्गत गटांनी केलेल्या सर्वेक्षणात सज्ज असून, अनेक जागांवर दावा करत आहे, ज्यावर शिवसेना यूबीटीचीही नजर आहे. काँग्रेसच्या अनेक नेत्यांनी त्यांच्या मागणीनुसार जागावाटप झाले नाही, तर ते मैत्रीपूर्ण पद्धतीने लढू, असे जाहीर आणि खासगीत सांगितले आहे. हरियाणात आम आदमी पार्टीसोबत युती न केल्यामुळे काँग्रेसला किमान 6 ते 7 जागा गमवाव्या लागल्या. आम आदमी पार्टी हरियाणात 3 जागांची मागणी करत होती. यातून धडा घेत काँग्रेसला महाराष्ट्रात एमव्हीए (भारतीय आघाडी) अंतर्गत लढण्याच्या रणनीतीवर पुनर्विचार करावा लागेल.
3. लोकसभेतील यशाचे रूपांतर विधानसभेतील विजयात होणार नाही-
भाजपविरुद्धची सत्ताविरोधी लाट आणि ‘संविधान’ कथेने हरियाणा आणि महाराष्ट्रातील २०२४ च्या लोकसभा निवडणुकीत काँग्रेसची कामगिरी सुधारण्यास मदत केली होती. दोन्ही ठिकाणी भाजप आणि काँग्रेसच्या मतांमध्ये जवळपास समानता होती. हरियाणात भाजप आणि काँग्रेसच्या समान जागा होत्या, परंतु महाराष्ट्रात काँग्रेसने 2019 मध्ये 1 जागेवरून 2024 मध्ये 13 जागा जिंकल्या. यापैकी भाजपच्या विरोधात 11 जागा जिंकल्या कारण काँग्रेसच्या लोकसभेच्या कथनाने दलित, मुस्लिम आणि आदिवासींची पारंपारिक मतपेढी मजबूत केली.
मराठवाड्यातील मराठा आंदोलनानेही काँग्रेसच्या बाजूने काम केले आणि महाराष्ट्रात मोदी घटकाला नकार दिला. विधानसभा निवडणुकीतही असेच निकाल मिळण्यासाठी लोकसभा आख्यायिका पुरेशी ठरणार नाही, हे हरियाणाने सिद्ध केले. काँग्रेसला स्थानिक घटकांवर काम करावे लागेल.
4. राज्य नेतृत्व संतुलित करणे-
गेल्या काही वर्षांत जिथे जिथे काँग्रेसने प्रादेशिक क्षत्रपांना पूर्ण सत्ता देण्याचे काम केले आहे, तिथे बंडखोरांना प्रोत्साहन दिले आहे आणि तिकीट वाटपात अडचणींचा सामना करावा लागला आहे. छत्तीसगडमध्ये भूपेश बघेल, मध्य प्रदेशात कमलनाथ, राजस्थानमध्ये अशोक गेहलोत आणि आता हरियाणात भूपेंद्र हुड्डा यांच्यासोबत हा प्रकार घडला आहे. महाराष्ट्रात काँग्रेसकडे संपूर्ण महाराष्ट्रात अस्तित्व असलेला एकही नेता नाही. लोकसभेत पक्ष आपल्या बालेकिल्ल्यात उपप्रादेशिक क्षत्रपांवर अवलंबून होता. लातूरमध्ये अमित देशमुख, गडचिरोली आणि चंद्रपूरमध्ये विजय वडेट्टीवार, भंडारा येथे नाना पटोले, रामटेकमध्ये सुनील केदार, अमरावतीमध्ये यशोमती ठाकूर, कोल्हापुरात सतेज पाटील आणि उत्तर महाराष्ट्रात बाळासाहेब थोरात यांना नेतृत्वाच्या स्पष्ट सूचना न देता काँग्रेसने रणनीती सुरू ठेवण्याची गरज आहे. होईल कारण भूतकाळात त्यांना नेहमीच चांगली कामगिरी करण्यात मदत झाली आहे. त्यामुळे पक्षातील अंतर्गत कलह वाढणार नाही.
5. भाजपची सामाजिक रचना समजून घेणे-
काँग्रेसला भाजपच्या ओबीसी मतदारांची सामाजिक रचना जवळून पाहण्याची गरज आहे. मराठवाड्यातील मुस्लिम, दलित, आदिवासी आणि मराठ्यांनी लोकसभेत पक्षाला मदत केली, पण विधानसभेत माळी, धनगर, वंजारी, कुणबी, तेली या छोट्या जाती समूहांना एकत्र आणण्याच्या भाजपच्या क्षमतेवर काँग्रेसला लक्ष ठेवावे लागणार आहे. हरियाणामध्ये, काँग्रेस पक्षाचा पारंपारिक आधार असलेल्या जाटांवर पूर्णपणे अवलंबून होती, कारण त्यांनी लोकसभेत पक्षासाठी निकाल दिला. पण विधानसभेत हे पुरेसे नव्हते, असे निकालात दिसून आले. काँग्रेसला चांगली कामगिरी करायची असेल, तर इतर लहान वर्गांपर्यंत पोहोचणे आवश्यक आहे तसेच भाजप आधीच ओबीसी एकीकरणाच्या धोरणावर काम करत आहे.
महाराष्ट्रात प्रत्येक पक्षाचे आपापले प्रतिस्पर्धी आणि प्रदेश दोन आघाड्यांमध्ये विभागलेले आहेत. शिवसेना यूबीटीला मुंबई, कोकण आणि मराठवाड्यातील काही भागांत शिंदे यांच्या शिवसेनेशी स्पर्धा करावी लागणार आहे. पश्चिम महाराष्ट्र आणि उत्तर महाराष्ट्रात अजित पवार यांच्या राष्ट्रवादी काँग्रेस आणि भाजपशी राष्ट्रवादी सपाची मुख्य लढत होईल, तर विदर्भ आणि मराठवाड्यातील बहुतांश भागात काँग्रेसची भाजपशी थेट लढत होईल. ज्यात सुमारे 100 जागांचा समावेश आहे, त्यामुळे भाजप आणि काँग्रेसची एकमेकांविरुद्धची कामगिरी आपापल्या आघाडीचे भवितव्य ठरवणार आहे.
